AutoDNA – Strefa czystego transportu – w jakich miastach Polski? Od kiedy?

Transport to sektor, który w dużym stopniu przyczynia się do emisji gazów cieplarnianych w Polsce. Dlatego też Ministerstwo Klimatu i Środowiska przeprowadziło nowelizację ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Przewidują one m.in. utworzenie w Polsce stref czystego transportu. Kiedy ma dojść do powstania strefy czystego transportu w polskich miastach? W jakich miastach ma pojawić się Strefa Czystego Transportu? Dowiedz się tych informacji z artykułu poniżej.

Co to są strefy czystego transportu?

Zła jakość powietrza, nadmierne zużycie paliwa, zanieczyszczenia i ich wpływ na zdrowie ludzi i środowisko, czy problemy z komunikacją to tylko niektóre z niedogodności generowanych przez obecny model mobilności.

W obliczu tego problemu i rosnącej troski o ochronę środowiska Ministerstwo Klimatu podjęło się nowelizacji ustawy o elektromobilności. Jej celem było m.in. znalezienie alternatywnych rozwiązań pozwalających zmniejszyć wpływ negatywnego oddziaływania transportu na środowisko, zmniejszenie spadków emisji szkodliwych substancji, a w efekcie poprawy jakości powietrza.

Jednym z działań jest stworzenie w miastach tzw. stref czystego transportu (SCT). Strefa Czystego Transportu to wydzielony i odpowiednio oznakowany obszar centrum miasta obejmujący drogi, po których mogą poruszać się pojazdy wyposażone w napęd elektryczny, wodorowy bądź gazowy, spełniające odpowiednie normy emisji spalin. Co ważne, samorząd gminy może poszerzyć listę pojazdów uprawnionych do korzystania z SCT, umożliwiając tym samym poruszanie się po jej terenie np. samochodom spalinowym, pod warunkiem spełniania określonych norm emisji spalin. SCT to niezwykle skuteczny sposób na poprawę jakości powietrza w miastach, a w efekcie zadbania o zdrowie mieszkańców.

W Polsce pierwsze takie strefy, po których nie będą mogły się poruszać pojazdy o określonej klasie emisyjnej, zaczną obowiązywać w 2024 r., choć w Europie funkcjonują one już w ponad 300 miastach.

Dla kogo strefa czystego transportu?

Wjazd do strefy czystego transportu będą miały samochody:

• elektryczne,
• napędzane wodorem,
• napędzane gazem ziemnym,
• wyłączone na podstawie uchwały rady gminy.

W związku z tym nie będą mogły wjeżdżać auta z silnikiem diesla, ale także i benzynowe oraz na LPG. Pojazdy uprawnione do wjazdu na teren czystej strefy będą musiały mieć przyklejoną na szybę odpowiednią naklejkę wydaną w przez wójta, burmistrza bądź prezydenta miasta.

Oczywiście są i wyjątki od reguły. Takiej naklejki nie muszą posiadać:

• pojazdy, którymi poruszają się osoby niepełnosprawne,
• właściciele samochodów, którzy ukończyli co najmniej 70 lat,
• zarządów dróg i realizujące zadania na rzecz zarządców dróg,
• pojazdy służb mundurowych, służb ratowniczych,
• pojazdy specjalne jak koparki czy food trucki,
• autobusy szkolne i autobusy zeroemisyjne.

Gminy będą mogły jednak wprowadzić zmiany, postawić na elastyczność i wskazać również inne typy pojazdów, które będą uprawnione do wjazdu.

Gdzie w Polsce powstaną strefy czystego transportu?

Pierwotnie Polska miała przyjąć obowiązkowy zakaz wjazdu aut z silnikami spalinowymi do wszystkich dużych aglomeracji. Z czasem, w ramach przetwarzania informacji i obaw dotyczących trudności w realizowaniu ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, zrezygnowano z przymusu tworzenia SCT w gminach powyżej 100 000 mieszkańców.

Jeżeli włodarze miast uznają to za wspólne dobro, mogą je wprowadzić dobrowolnie. Zmuszeni zostaną jednak wówczas, gdy taki nakaz wyda Główny Inspektor Ochrony Środowiska w związku ze stwierdzeniem przekroczenia stężenia NO2 w atmosferze.

Od kiedy będą funkcjonowały SCT?

Od połowy 2024 r. w Warszawie i Krakowie zostaną uruchomione Strefy Czystego Transportu. Dla kierowców będzie oznaczało to jedno – samochody napędzane silnikiem diesla bądź benzynowym, niespełniające określonym norm w zakresie emisji spalin, nie będą mogły wjeżdżać do miasta. Istotny jest fakt, że ograniczenia będą te dotyczyć wszystkich mieszkańców tych miast, ale też osób przyjeżdżających z zewnątrz. Stopniowo zmiany te mają być wprowadzane również w Katowicach, Poznaniu i Wrocławiu, jednak są nadal prowadzone konsultacje społeczne.

Strefa Czystego Transportu w Warszawie

W Warszawie SCT będzie obowiązywać od 2024 roku i obejmie obszar należący do Śródmieścia oraz przylegające do niego obszary Woli, Ochoty, Saskiej Kępy, Grochowa i Pragi. Granice strefy zostaną tak wyznaczone, by pokrywały się z głównymi drogami i liniami kolejowymi, które nie zostaną objęte strefą.

W pierwszym etapie wprowadzenia Strefy Czystego Transportu w Warszawie będzie ograniczenie poruszania się pojazdami benzynowymi niespełniającymi norm Euro 2, tj. starczymi niż 27 lat i pojazdów z silnikiem diesla niespełniającymi normy Euro 4, tj. starszymi niż 18 lat. Następnie, cyklicznie co dwa lata, będą stopniowo zwiększane wymagania w zakresie standardów emisji spalin dla aut poruszających się po terenie strefy.

Strefa Czystego Transportu w Krakowie

Do Krakowa od 1 lipca 2024 wjadą natomiast pojazdy zasilane benzyną/LPG, spełniające minimalną normę Euro 1, a w przypadku samochodów wyposażonych w silnik diesla minimalna wymagana norma to Euro 2. Bardziej restrykcyjne zmiany zostaną wprowadzone od 2026 roku, gdy zacznie obejmować zakaz wjazdu do strefy obejmującej całe miasto samochodów benzynowych, które nie spełniają wymogów normy emisji Euro 3, tj. wyprodukowanych przed 2000 rokiem oraz aut z silnikiem Diesla niespełniających wymogów Euro 5, tj. wyprodukowanych przed 2010 rokiem.

Jakie opłaty obowiązują w wydzielonych strefach?

Właściciele samochodów, które będą mogły poruszać się po strefach czystego transportu, będą zobowiązani ponieść jedynie opłatę za naklejkę, która nie powinna wynieść więcej niż 5 zł, a która jest ustalana przez burmistrza, wójta bądź prezydenta miasta.

W takiej sytuacji opłata dla aut innych niż elektryczne oraz zero-emisyjne, które będą chciały wjechać we wspomnianych godzinach, nie może być wyższa niż 2,50 zł za każdą godzinę, bądź nie wyższa niż 500 zł za miesiąc, w przypadku zdecydowania się na wykupienie opłaty abonamentowej.

Strefy czystego transportu – jak to robią na zachodzie?

Większość stref czystego transportu została utworzona w ciągu ostatnich 10 lat. Warto jednak zauważyć, że ich liczba systematycznie powiększa się. W Europie wyznaczono już ponad 320 takich stref, z czego połowa z nich mieści się Włoszech, a jedna czwarta – w Niemczech.

Szacuje się, że do 2025 r. w Europie będzie wyznaczonych 507 stref czystego transportu. Wynika to z przepisów wprowadzanych nie tylko w Polsce, ale też Francji i Hiszpanii. Takie dane przedstawiono w raporcie Clean Cities Campaign. Co więcej, szacuje się, że w ciągu dwóch najbliższych lat co najmniej 27 istniejących już stref czystego transportu zostanie rozbudowanych bądź też zaczną w nich obowiązywać bardziej restrykcyjne przepisy. Zmiany te mają dotyczyć głównie miast takich jak Londyn, Paryż, Bruksela i Berlin.

Najlepszymi przykładami miast z obowiązującymi Strefami Czystego Transportu są:

• Antwerpia

Tu pierwsze ograniczenia emisyjności pojazdów poruszających się po mieście zostały wprowadzone już w 2017 roku. Następnie w 2020 roku zostały zaostrzone, przy czym to nie ostatnie zmiany. Miasto planuje wprowadzić kolejne obostrzenia już w 2025 r. Obecnie do miasta mogą wjechać samochody spełniające wymagania Euro 2 z silnikiem benzynowym, tj. wyprodukowane po 1997 r. oraz diesle, pod warunkiem, że spełniają standardy min. Euro 5, tj. zostały wyprodukowane po 2011. Do miasta mogą wjechać także diesle spełniające wymogi Euro 4, pod warunkiem uiszczenia opłaty.

Wprowadzone zmiany pozwoliły zmniejszyć w roku 2021 w Antwerpii emisję tlenków azotu (NOx) o 32 proc., a sadzy o 55 proc. w porównaniu z rokiem 2016.

• Londyn

To właśnie w Londynie znajduje się najbardziej rozbudowany system stref niskoemisyjnych. W mieście tym znajdują się dwa rodzaje stref – Low Emission Zone i Ultra Low Emission Zone oraz trzecia, dodatkowa strefa w której obowiązuje opłata kongestyjna (congestion charge) za korzystanie z dróg w mieście.

Pierwsza strefa dotyczy zurbanizowanych części Londynu. Jej obostrzenia dotyczą głównie ciężkich pojazdów, wyposażonych w silniki Diesla. Stąd też wszelkiego rodzaju Vany i minibusy muszą spełniać normę min. Euro 3, a autobusy i pojazdy specjalistyczne – Euro 6.

Kolejna strefa – strefa ultraniskiej emisji obejmuje obszar między północną i południową obwodnicą. W tym wypadku obostrzenia dotyczą wszystkich pojazdów. Muszą one spełniać normy przynajmniej Euro 4 dla samochodów na benzynę oraz Euro 6 dla diesla.

Władze Londynu zauważają, że już kilka lat po utworzeniu strefy niskiej emisji, średnie stężenie szkodliwych NOx spadło o 44 proc. Dodatkowo zanotowano spadek stężenia pyłów PM2,5 w niektórych punktach o 26 proc., a w miastach średnio o 9 proc.

• Berlin

W Berlinie strefa czystego transportu została wprowadzona już w 2008 roku. Do Umweltzone w Berlinie mogą wjechać wyłącznie samochody spełniające normę minimum Euro 1 dla benzyny, tj. wyprodukowane po 1993 roku bądź Euro 4 dla diesla, tj. wyprodukowane po 2006 roku. Władze miasta szacują, że już w 2010 roku emisja cząstek stałych z pojazdów zmniejszyła się o 50%, a zmniejszenie emisji tlenków azotu wyniosło 20%.

Polska do tej pory pozostawała w tyle na gruncie elektrycznych samochodów i stref czystego transportu. Zmiany stopniowo będą wprowadzać ograniczenia dla kierowców, a tym samym przyczynią się do poprawy jakości powietrza, nie tylko w centrum miasta, ale też w ościennych obszarach. Kluczowe jednak w ustanowieniu, jak i późniejszym powiększeniu strefy jest przeprowadzenie konsultacji z mieszkańcami miast.