O niuansach programu Innomoto, prawach własności intelektualnej oraz o szansach polskich firm na udział w programie badawczo – rozwojowym, rozmawiamy z dr. hab. inż. Michałem Basistą, profesorem nadzwyczajnym Instytutu Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk.
Panie Profesorze, czym jest program Innomoto i jaki jest jego cel?
Program Innomoto, dedykowany motoryzacji dotyczy trzech obszarów:
– innowacyjnych technologii produkcji, regeneracji, odzysku i recyklingu,
– innowacyjnych pojazdów i napędów,
– innowacyjnych części, komponentów i systemów do zastosowania w pojazdach
Natomiast szczegółowe cele programu Innomoto to:
– zwiększenie liczby konkurencyjnych i innowacyjnych rozwiązań tworzonych przez polskie ośrodki naukowe, wdrażanych przez przedsiębiorstwa,
– wzrost współpracy krajowych firm branży motoryzacyjnej z jednostkami naukowymi w zakresie B+R nakierowanych na innowacje,
– zwiększenie aktywności polskich ośrodków naukowych w obszarze motoryzacji.
Oczywiście celem nadrzędnym jest wzrost konkurencyjności polskiej gospodarki w obszarze innowacyjnych produktów i usług sektora motoryzacyjnego. Wspominane zagadnienia są efektem długotrwałych konsultacji sektorowych. Finalnie natomiast, z chwilą ogłoszenia konkursów trzeba wybrać takie projekty, które faktycznie będą potrzebne sektorowi przemysłu motoryzacyjnego jak również atrakcyjne badawczo dla partnerów naukowych.
Czyli?
Mam tutaj na myśli pewną harmonię między przemysłem a ośrodkami badawczymi. Dlatego należy odpowiedzieć sobie na pytanie czy przedsięwzięcia, które są inicjatywą jednostek badawczych są atrakcyjne dla firm? Inaczej mówiąc, chodzi o dialog na etapie początkowym przygotowania projektów, z którego wyniknie czy jest w ogóle potrzeba i sens takiego wspólnego działania. W efekcie musi powstać wartość dodana dla przemysłu/ firmy, którą jest ich ekonomiczny zysk oraz wartość dodana dla ośrodków naukowo-badawczych, którą najczęściej jest właśnie ten „pierwiastek” nowości, innowacyjności. Tak właśnie rozumiem innowacje, które są pojęciem szerokim i mogą być również interpretowane jako ogólny postęp ale niekoniecznie związane są z ekonomicznym zyskiem. Jednak w przypadku takich programów jak Innomoto produktem finalnym powinien być właśnie ekonomiczny zysk dla firmy poprzez uzyskanie przewagi konkurencyjnej na rynku.
Prawa własności intelektualnej. Do kogo należą w przypadku takiego modelu współpracy: firma – ośrodek badawczy?
W obszarze programu Innomoto, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) może już na początku określić kwestie własności intelektualnej. Tym bardziej, że każda firma będzie tym zainteresowana. Dlatego powinno się znaleźć odpowiedź na pytanie: czy własność jest elementem tzw. umowy konsorcyjnej, czyli po części i ośrodka badawczego jak i firmy, czy też firmy z przemysłu motoryzacyjnego? Odpowiedzi trzeba szukać w opisie konkursu Innomoto przygotowanym przez NCBiR.
Proszę podać przykładowy profil firmy, która może a wręcz powinna zainteresować się programem Innomoto.
Może to być np. firma, która obecnie zajmuje się produkcją elementów karoserii. W przypadku takiego profilu działalności musi ona liczyć się z tym, że przemysł jest na etapie przechodzenia z tradycyjnych, blaszanych elementów na tzw. kompozyty. Inaczej mówiąc: OEM’y w coraz większym stopniu zainteresowane są innowacjami i poszukują firm, które tym wyzwaniom sprostają. Dlatego wspomniana, przykładowa firma, powinna wziąć udział w takim konkursie, ponieważ ma duże szanse na poprawienie jakości swojego produktu a wręcz stworzenie nowej, bardziej konkurencyjnej technologii. Jednak w tym wszystkim musi znaleźć się właśnie ten pierwiastek nowości, innowacyjności.
Które kierunki są interesujące jeżeli chodzi o badania materiałowe? Zarówno z punktu widzenia firmy jak i ośrodka badawczego.
Z pewnością w gestii zainteresowania firm jest redukcja ciężaru samochodu, co można osiągnąć poprzez wprowadzanie modyfikacji, innowacji w różnych elementach auta. Tutaj dochodzą do głosu kompozyty na osnowie polimerowej, zbrojone różnymi rodzajami włókien: węglowymi, szklanymi, grafitowymi. Proszę zauważyć, że jest to materiał konstrukcyjny, więc ma szerokie zastosowanie w licznych elementach samochodu. To już jest realizowane i będzie rozwijane.
Jakie są różnice między kompozytami na osnowie polimerowej a tradycyjnymi materiałami konstrukcyjnymi – stal, żeliwa, etc.?
Ogólnie mówiąc, redukcja ciężaru w przypadku kompozytów może dochodzić nawet do 60 – 65% w porównaniu z materiałami obecnie stosowanymi w produkcji. Jednak koszt włókien węglowych jest nadal dosyć wysoki. Drugą bolączką jest brak silnie rozwiniętych badań nad kompozytami a szczególnie badań cech wytrzymałościowych i eksploatacyjnych w długim okresie czasu. Ponadto należy się również pochylić nad cyklem życia takich materiałów, w tym nad dobrze opracowanymi metodami recyklingu.
Czy w związku z tym cena zakupu samochodu będzie rosła czy malała?
Dzisiaj trudno mi jest odpowiedzieć na to pytanie, gdyż w tym celu trzeba by przeprowadzić rachunek ekonomiczny, biorąc pod uwagę chociażby takie zalety jak brak korozji czy też różnice wagowe względem materiałów tradycyjnych. Ważne przy tym są dyrektywy unijne, które narzucają producentom samochodów takie wymagania/ normy jak chociażby zmniejszanie emisji CO2, co wiąże się właśnie z budową pojazdów o lżejszych konstrukcjach. Niemniej jednak kompozyty są materiałami atrakcyjnymi i duże koncerny europejskie są wyraźnie nimi zainteresowane. Firmy te tworzą klastry, np. BMW z firmą SGL Carbon w celu opracowania technologii do zastosowania włókien węglowych w samochodach tej marki. Wspólnie budowana jest fabryka włókien węglowych.
Jednakże badania naukowe i prace rozwojowe nie są jeszcze na takim etapie aby można stwierdzić, że materiał ten został w całości opracowany, przebadany i aby można było jednoznacznie określić jak on będzie się zachowywał podczas długotrwałej eksploatacji.
Mówi Pan o Polsce? Czy w przypadku kompozytów jest pole do popisu dla polskich dostawców części i komponentów?
Nie. Mówię z perspektywy całej Europy, ale dotyczy to również Polski. Opracowanie technologii lekkich i wysokowytrzymałych materiałów kompozytowych przez ośrodki naukowo-badawcze w Polsce i ich skuteczny transfer do sektora samochodowego jest rynkową szansą dla naszych dostawców części i komponentów. Czyli kompozyty o osłonie polimerowej, czy jak kto woli plastiki zbrojone włóknami szklanymi czy też węglowymi są tym kierunkiem, który powinien być brany pod uwagę przez polskie firmy z sektora przemysłu motoryzacyjnego. Dzięki temu zyskają przewagę konkurencyjną na kolejne długie lata.
Które części można produkować ze zbrojonych polimerów?
Ze zbrojonych polimerów można produkować między innymi dachy, zderzaki, podwozie, drzwi, słupki. Zaznaczam, że ja nie wskazuję nad czym się trzeba skupić i co produkować. Podaję jedynie przykłady, możliwości. Każda firma natomiast powinna przeanalizować, czy ma szansę w jakimś obszarze innowacji zaistnieć a jeżeli tak to program Innomoto taką szansę daje.
Dziękuję za rozmowę i do zobaczenia wkrótce,
Marcin Budziewski
_____________________________________________________
W czerwcu 2014 r. zostało podpisane porozumienie nt. ustanowienia sektorowego programu badań naukowych i prac rozwojowych „INNOMOTO” dla branży motoryzacyjnej. Studium Wykonalności w imieniu inicjatorów przedsięwzięcia zostało złożone przez Polską Izbę Motoryzacji w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju we września 2014 roku. Efekty uruchomienie Programu INNOMOTO to:
– Dofinansowanie projektów umożliwi przedsiębiorcom realizację procesu wdrożenia nowych innowacyjnych technologii i wyrobów poprzez obniżenie kosztów takiej działalności. Duże przedsiębiorstwa sektora w Polsce, mimo powiązań kapitałowych i prowadzenia prac B+R poza granicami kraju, zaczną przenosić swoją działalność w tym zakresie do Polski.
– Dofinansowanie działalności B+R przedsiębiorstw sektora zmniejszy ryzyko finansowe, ponoszone przez przedsiębiorstwa, co zachęci je do inwestowania w rozwój i innowacje.
– Zainicjowana w ramach Programu INNOMOTO współpraca krajowych ośrodków naukowych działających w obszarze motoryzacji z przedsiębiorstwami sektora wpłynie bardzo korzystnie na ich rozwój i zapewni im środki na finansowanie prac B+R.
– Nawiązane podczas realizacji wspólnych projektów kontakty przedstawicieli przemysłu i nauki pozytywnie wpłyną na rozwój wzajemnej współpracy. W wyniku podjętych działań nastąpi wzrost konkurencyjności polskiej gospodarki poprzez zwiększenie liczby innowacyjnych rozwiązań przede wszystkim w kierunkach zgodnych z globalnymi trendami rozwoju i oczekiwaniami konsumentów.
