Odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za uszkodzenie albo zniszczenie pojazdu mechanicznego niesłużącego do prowadzenia działalności gospodarczej obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego; nie jest ona uzależniona od niemożności korzystania z komunikacji zbiorowej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r. sygn. akt III CZP 5/11, 7 sędziów, OSNC 2012/3/28). Innymi słowy, jeżeli poszkodowany poniósł w związku wynajmem samochodu zastępczego koszty, które były konieczne, to mieszczą się one w granicach skutków szkody podlegających wyrównaniu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2020 r., sygn. akt III CZP 63/19, LEX nr 2830567).
Wobec powyższego poszkodowany może korzystać z samochodu zastępczego podczas trwania postępowania mającego na celu likwidację szkody komunikacyjnej. W przypadku zaistnienia szkody całkowitej Poszkodowany ma możliwość korzystania z samochodu zastępczego w okresie niezbędnym do nabycia nowego pojazdu, natomiast w przypadku wystąpienia szkody częściowej Poszkodowany może korzystać z samochodu zastępczego do dnia dokonania skutecznej naprawy uszkodzonego pojazdu (rzeczywisty czas naprawy uszkodzonego pojazdu).
W takiej sytuacji coraz częściej zdarza się, że Ubezpieczyciel, jako organ prowadzący postępowanie likwidacyjne przesyła do Poszkodowanego propozycję zawarcia umowy najmu. Jednakże należy mieć na uwadze, że Zakład Ubezpieczeń nie jest podmiotem trudniącym się najmem pojazdów, a jedynie współpracuje z takimi przedsiębiorcami. Zatem Poszkodowany, który na skutek wypadku stracił możliwość korzystania z własnego samochodu ma możliwość zawarcia umowy najmu samochodu zastępczego z podmiotem współpracującym z Ubezpieczycielem lub z podmiotem niezależnym od Ubezpieczyciela. Przy czym wybór należy do Poszkodowanego. Poszkodowani postawieni przed takim wyborem powinni wziąć pod uwagę m.in. szybkości wykonania usługi, zakresu praw i obowiązków najemcy, obowiązek uiszczenia dodatkowych kosztów, kar umownych, czy kaucji.
Dokonanie właściwego wyboru przez Poszkodowanych jest utrudnione ze względu na fakt, iż informacje o warunkach najmu przedstawiane przez Ubezpieczycieli zazwyczaj zawierają niepełne oferty wynajmu. Przeważnie informacja taka ogranicza się do wskazania akceptowalnej przez Ubezpieczyciela dobowej stawki za wynajem samochodu zastępczego. Jednakże z treści wiadomości nie wynika, w jaki sposób Ubezpieczyciel określił zaakceptowaną przez siebie dobową stawkę najmu. Brak informacji o sposobie obliczenia akceptowalne przez Ubezpieczyciela stawki daje podstawy do uznania, iż stawka ta została określona w dowolny sposób. Przy czym należy mieć na uwadze, że podczas wyboru oferty najmu samochodu zastępczego liczy się nie tylko dobowa stawka za najem, ale ważne są także szybkość wykonania usługi, uproszczenie całego procesu najmu czy parametry pojazdu. Dla Poszkodowanych istotny jest również wysokość określonego limitu kilometrów, możliwość wyjazdu autem zastępczym za granicę, możliwość przewozu zwierząt, konieczność posiadania karty kredytowej.
Poszkodowani oraz przedsiębiorcy zajmujący się wynajmem pojazdów zastępczych coraz częściej zgłaszają do Polskiej Izby Motoryzacji zgłoszenia wskazujące na przesyłanie przez Ubezpieczycieli do Poszkodowanych informacji o „ryzyku, jakie może wynikać z powodu nieskorzystania z propozycji ubezpieczyciela i samodzielnego wynajęcia pojazdu zastępczego”. W wiadomościach mailowych zawarte są informacje narzucające Poszkodowanym skorzystanie z oferty proponowanej przez Ubezpieczyciela i deprecjonowanie ofert niezależnych wypożyczalni poprzez zapowiedź, iż Poszkodowany będzie musiał samodzielnie pokryć koszty związane z wynajmem. W treści wiadomości zawarte są przestrogi, że Poszkodowany może zostać obciążony kosztami przez niezależne podmioty, w zakresie, w jakim nie zostały one pokryte przez Ubezpieczyciela. Ponadto w przesyłanych ofertach Ubezpieczyciele niewłaściwie wskazują zasadny okres najmu, wprowadzając w błąd Poszkodowanego, co do jego praw. Treść wiadomości wywołuje u Poszkodowanego błędne przekonanie, co do możliwości najmu samochodu zastępczego i zasadnego czasu najmu samochodu zastępczego. Mając na uwadze powyższe należy wyraźnie podkreślić, że Poszkodowany ma możliwość wybrania podmiotu, z którym zawrze umowę najmu samochodu zstępczego. Przy podjęciu decyzji należy zapoznać się w pełnymi warunkami najmu zważając na prawa i obowiązki, ograniczenia, obowiązek uiszczenia kaucji, czy postanowienia dotyczące kar umownych.
W świetle powyższego za niedopuszczalne należy, więc uznać praktyki prezentowane przez zakłady ubezpieczeń działające na polskim rynku, polegające na deprecjonowaniu niezależnych podmiotów trudniących się wynajmem samochodów zastępczych.
Z poważaniem,
r. pr. Justyna Radek
