Oświadczenie skierowane do prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego
Z ogólnodostępnych informacji publikowanych na stronie Komisji Nadzoru Finansowego wynika, iż opracowuje ona nowe rekomendacje, mające zastąpić wytyczne z grudnia dotyczące likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych. Wytyczne te, choć nie stanowiły prawa, w istotnym stopniu miały na celu uregulowanie zasad postępowania zakładów i towarzystw ubezpieczeniowych, zwanych dalej ubezpieczycielami, w procesach likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych. Niestety, jak praktyka wykazała, wytyczne te były nieskuteczne i realnie nie zapobiegały naruszeniom interesów poszkodowanych, wręcz przeciwnie – usankcjonowały interesy ubezpieczycieli, importerów i dystrybutorów alternatywnych części zamiennych, co skutkowało tym, że ubezpieczyciele w sposób bezkarny realizowali w procesach likwidacji szkód swoją własną politykę.
Na podstawie analizy obiektywnych danych oraz w oparciu o analizę odpowiedzi chociażby na interpelacje nr 8155, 11362, 23186, 25905, 27133, 27167, 29611 czy też analizę zawiadomień płynących z rynku na- praw do UOKiK można jednoznacznie stwierdzić, że sytuacja uprawnionych do odszkodowania ulegała z roku na rok rażącemu pogorszeniu, szczególnie w kontekście:
- nagminnego stosowania przez ubezpieczycieli do wyliczenia odszkodowań z tytułu szkód komunikacyjnych kwalifikacji szkody na pojeździe jako całkowitej poprzez zaniżanie wartości rynkowej pojazdu wg stanu z dnia zdarzenia i zawyżanie tzw. pozostałości;
- ograniczania swobodnego wyboru serwisu naprawczego i narzucania rozwiązań oraz cen usług i części zamiennych uzgodnionych z partnerami w interesach, zrzeszonymi w tzw. sieciach dystrybutorów części zamiennych czy też sieciach naprawczych;
- korygowania roszczeń w zakresie fabrycznej technologii napraw, materiałów czy części zamiennych bez należytego udokumentowania zgodnie z wymogami art. 6 c.;
- proponowania do napraw części zamiennych, których jakość i bezpieczeństwo nie są odpowiednio potwierdzone przez krajowe jednostki certyfikujące;
- braku odpowiednio dotkliwej jak na skalę nadużyć reakcji ze strony ministrów finansów, sprawiedliwości, infrastruktury, jak też państwowych instytucji sprawujących nadzór i kontrolę (UOKiK, KNF, PIH) w postaci realnych kar za nieprzestrzeganie chociażby wielu aktualnie obowiązujących wytycznych KNF;
- usankcjonowania rozliczeń szkód komunikacyjnych w ostateczności wspierających szarą strefę, a nie wspólników państwa, jakimi są legalne firmy naprawcze odprowadzające podatki, które dodatkowo, poprzez narzucanie przez ubezpieczycieli różnego typu rozwiązań, doprowadza do dławienia rozwoju tych firm, ich innowacyjności i możliwości nadążania za zmianami zachodzącymi w motoryzacji, a w wielu przypadkach wręcz do bankructwa;
- braku współpracy KNF, UOKiK, Ministerstwa Finansów, resortu sprawiedliwości czy infrastruktury z organizacjami prawnymi, stowarzyszeniami motoryzacyjnymi i rzeczoznawczymi, niezależnymi eksperta- mi, serwisami czy też stowarzyszeniami poszkodowanych w celu wypracowania optymalnych rozwiązań.
W ostatnich latach wnoszone lawinowo przez poszkodowanych pozwy sądowe dowodzą o uporczywym i masowym łamaniu przez ubezpieczycieli praw poszkodowanych i nieuzasadnionej ingerencji w fabryczną technologię oraz działania gwarantów napraw, jakimi są warsztaty. Nagminnie stosowane nieuczciwe praktyki ubezpieczycieli w procesach likwidacji szkód komunikacyjnych wobec poszkodowanych w sposób istotny ograniczały możliwości prawidłowej odbudowy pojazdów uszkodzonych w zdarzeniach drogowych, a to uznać należy za działania w skutkach nie tylko na szkodę poszkodowanych, ale przede wszystkim za działania wpływające na pogorszanie ogólnego stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego – a takie działania ubezpieczycieli można jedynie zakwalifikować jako działalność na pograniczu działalności przestępczej.
Również opracowanie dr. hab. Marcina Krajewskiego z Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości „Szkoda na mieniu wynikająca z wypadków komunikacyjnych” wprost dowodzi, że trywialne, jak się zdaje, podejście KNF do skali i wagi problemu likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych, jak też jego skutków dla społeczeństwa i rynku naprawczego wymaga natychmiastowej interwencji. Alarmujący jest tutaj także raport Najwyższej Izby Kontroli z 2019 r. „Ochrona konsumentów na rynku ubezpieczeniowym”, którego intencją de lege ferenda było wzmocnienie pozycji konsumentów/uprawnionych do odszkodowania, a nie pozycji ubezpieczycieli jako jego płatników. Wysoce znaczące są również wnioski de lege ferenda dla ustawodawców płynące z Ogólnopolskiej Konferencji Prawno-Technicznej dla sędziów i biegłych, która miała miejsce w Warszawie 28 października 2021 r. na Uczelni Łazarskiego. Również one dają wrażenie, że kurs obrany przez Komisję Nadzoru Finansowego w obecnie proponowanych rekomendacjach jest nie tylko tendencyjny, ale wysoce chybiony, gwarantujący wręcz zabetonowanie wielu patologii rynkowych, a nawet ich rozszerzenie na nowe obszary.
Powstaje zatem pytanie: co jeszcze musi się wydarzyć, aby Ministerstwo Finansów, jako nadzorujące urzędy kontrolne, podjęło w końcu działania na rzecz uprawnionych do odszkodowania nie w myśl propozycji ubezpieczycieli (straszących ciągłymi podwyżkami składek ubezpieczeniowych), lecz w oparciu o obowiązującą konstytucję, kodeks cywilny oraz szczególnie w oparciu o głęboko pojęty interes społeczny?
Pytanie kolejne brzmi: czy urzędnicy bezpośrednio odpowiedzialni za zaniedbania i głusi na sygnały rynkowe poniosą w końcu jakieś konsekwencje za swoje zaniechania i niedopełnienie obowiązków?
Jak wynika z odpowiedzi na interpelację nr 5851 posła Waldemara Sługockiego, problematyka dotycząca likwidacji szkód komunikacyjnych z obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych była w Ministerstwie Finansów przedmiotem rozważań i prac w gronie powołanego w ramach Rady Rozwoju Rynku Finansowego zespołu roboczego do spraw przeglądu przepisów ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz niektórych aspektów działalności kancelarii odszkodowawczych. W ramach tego zespołu został utworzony podzespół do spraw postulatów branży motoryzacyjnej w zakresie napraw powypadkowych, w pracach którego uczestniczyli przedstawiciele branży zajmującej się naprawą pojazdów, instytucji rynku ubezpieczeniowego oraz innych resortów. Znamienne w całej trudnej sytuacji jest zawieszenie prac wspomnianego podzespołu. Prosimy zatem o informację, co było przyczyną wstrzymania prac oraz kiedy i w jakim składzie zostaną one wznowione – o co apelujemy w imieniu senatorów, poszkodowanych oraz zainteresowanych organizacji.
W związku z opisaną i alarmującą sytuacją zwracamy się do Pana Premiera jako nadzorcy funkcjonowania KNF, UOKiK oraz odpowiedzialnego za walkę z szarą strefą o wsparcie zmian obecnego kształtu projektu rekomendacji KNF dotyczących likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych z uwzględnieniem m.in. poniższych punktów.
- Określenie zasad jasnego i surowego karania za stosowanie przez ubezpieczycieli praktyk sprzecznych z wytycznymi lub uporczywe łamanie kodeksu cywilnego, skutkujące masowym zalewem sądów kolejnymi sprawami.
- Nakazanie ubezpieczycielom przedstawianie KNF comiesięcznych i ogólnodostępnych analiz w zakresie prowadzonych przeciw nim sporów sądowych dotyczących odszkodowań komunikacyjnych oraz zobowiązanie płatników i KNF do podejmowania natychmiastowego przeciwdziałania nieuczciwym praktykom ubezpieczycieli m.in. poprzez zmianę wewnętrznych procedur zgodnych z głównym nurtem orzeczniczym sądów
- Nakazanie KNF kontroli jakościowej wypłacanych odszkodowań, czego obecnie nie ma
- Wykreślenie rekomendacji nr 16, 17
- Wykreślenie z projektu rekomendacji zapisów o roli ubezpieczyciela jako oferenta i organizatora (pośredniego lub bezpośredniego) usług i sprzedaży części zamiennych w ramach podpisanych umów czy porozumień.
- Wprowadzenie zapisów zobowiązujących ubezpieczycieli do gwarantowania odpowiedniej jakości części ujmowanych w kosztorysach napraw – obowiązek stosowania w kosztorysach części zamiennych innych niż „O” posiadających certyfikat polskiej jednostki certyfikującej.
- Zobowiązanie ubezpieczycieli do udokumentowania wszelkich stanowisk własnych, ręczenia za jakość rozwiązań wskazywanych w swoich kosztorysach, a w szczególności przeniesienie ciężaru dowodowego na ubezpieczycieli wobec korygowanych faktur za wykonane naprawy, będących uwiarygodnieniem roszczenia podmiotów naprawczych i usługowych działających na wolnym
- Zobowiązanie ubezpieczycieli do czerpania danych np. na temat rynkowych stawek robocizny czy jakości części zamiennych z niezależnych opracowań instytucji państwowych.
- Wykreślenie informacji w definicji części zamiennych o jakości „P” jako części o porównywalnej jakości lub prostocie konstrukcji, jeśli KNF nie zlecił lub nie przedstawił w tym zakresie odpowiednich badań w krajowych instytutach badawczych
- Wdrożenie zapisów sprzyjających rozliczeniom szkód udokumentowanych fakturą wraz z należytą ich ochroną z jednoczesnym opracowaniem w porozumieniu z branżą motoryzacyjna procedury dochodzenia roszczeń wobec ewentualnych nieuczciwych serwisów, które stosując nieodpowiednie ceny lub technologie, działają na szkodę ubezpieczycieli lub poszkodowanych
- KNF powinien wprost uzbroić poszkodowanego w prawa i narzędzia, jakie ma konsument, służące do wyegzekwowania należnego odszkodowania, o co niejednokrotnie wnioskował UOKIK i na co niejednokrotnie słusznie wskazywano w debacie
- KNF powinien istotnie wzmocnić w rekomendacjach model pozasądowego rozwiązywania sporów i mediacji.
- Rekomendacje powinny być rozszerzone również o inne typy szkód, które są objęte osobnymi OWU, np. AC, w tym również o tematykę holowania i parkowania pojazdów albo obsługi prawnej szkód przez podmioty zewnętrzne.
- Wprowadzenie zapisów, na mocy których pojazd całkowicie zniszczony (np. spalony) nie może zostać wprowadzany do obrotu handlowego, lecz tylko uznany za odpad i całkowicie zutylizowany w specjalistycznym zakładzie.
- Uprzywilejowanie opinii biegłego sądowego lub rzeczoznawcy motoryzacyjnego czy też jednostki rzeczoznawczej (np. ITS, PIMOT, PZMot, Automobilklub Polski, SITK RP, PIM itp.) wobec opinii sporządzonej przez pracowników ubezpieczyciela, chyba że wyrok sądu w konkretnej sprawie wskazywałby na coś innego.
Ponadto informujemy, iż gdyby KNF lub Ministerstwo Finansów miało wątpliwości co do słuszności senatorskich propozycji, to zgłaszamy gotowość przedstawienia szczegółowych zmian dla poszczególnych zapisów projektu rekomendacji wraz z dokładniejszą argumentacją.
Na koniec pragniemy zauważyć, że ubezpieczenia OC są uprzywilejowanym i narzucanym przez państwo produktem ubezpieczeniowym, za którego brak obywatel ponosi dotkliwe konsekwencje. Ponadto podstawową funkcją ubezpieczenia każdego typu jest gwarantowanie odpowiednio wysokiego odszkodowania przez ubezpieczyciela, którego działania powinny stawiać go jako jednostkę zaufania publicznego.
Obecnie przesłanki te uległy spłyceniu i rozmyciu oraz stały się przede wszystkim sposobem na uzyskiwanie miliardowych zysków, w których de facto to sam płatnik decyduje o wysokości wypłaconego świadczenia. Stan ten w ocenie naszej oraz wielu innych senatorów winien zostać natychmiast uregulowany i zbudowany na przejrzystych zasadach, skutkujących zapewnieniem odpowiedniej ochrony za odpowiednią składkę, podczas gdy w pełni niezależny rynek powinien zapewnić odpowiedni poziom obsługi szkód. Tylko wówczas znacznie ograniczymy liczbę sporów sądowych, uregulują się ceny polis i stawki rynkowe, np. ser- wisów, oraz nastąpi odpowiedni rozwój produktów i usług – z wymiernym pożytkiem dla społeczeństwa i Skarbu Państwa.
Wadim Tyszkiewicz Krzysztof Kwiatkowski
