Niemożność korzystania z samochodu przez poszkodowanego jest normalnym następstwem szkody w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. Jeżeli więc poszkodowany poniósł w związku z tym koszty na wynajem pojazdu zastępczego, które były konieczne, to mieszczą się one w granicach skutków szkody podlegających wyrównaniu. Samo tylko zaciągnięcie przez poszkodowanego zobowiązania do zapłaty czynszu najmu pojazdu zastępczego stanowi szkodę w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., pozostającą w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2020 r. sygn. akt III CZP 63/19). Zgodnie z zasadą pełnej rekompensaty szkody poszkodowany jest uprawniony do żądania od ubezpieczyciela odszkodowania obejmującego straty, które poniósł i korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Postulat pełnego odszkodowania przemawia, więc za przyjęciem stanowiska o potrzebie zwrotu przez ubezpieczyciela tzw. wydatków koniecznych, potrzebnych na czasowe używanie zastępczego środka komunikacji w związku z niemożliwością korzystania z niego wskutek uszkodzenia (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2004 r. sygn. akt IV CK 672/03). Termin wydatków koniecznych oznacza przy tym wydatek niezbędny dla korzystania z innego pojazdu w takim samym zakresie, w jakim poszkodowany korzystałby ze swego środka lokomocji gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Mając na uwadze powyższe należy uznać, że Poszkodowany ma prawo do korzystania z samochodu zastępczego od momentu wystąpienia szkody do momentu zakończenia postępowania mającego na celu likwidację szkody. W przypadku zaistnienia szkody całkowitej Poszkodowany ma możliwość korzystania z samochodu zastępczego w okresie niezbędnym do nabycia nowego pojazdu, natomiast w przypadku wystąpienia szkody częściowej Poszkodowany może korzystać z samochodu zastępczego do dnia dokonania skutecznej naprawy uszkodzonego pojazdu tj. cały okres niezbędny do dokonania naprawy uszkodzonego pojazdu (rzeczywisty czas naprawy uszkodzonego pojazdu). Koszty związane z najmem pojazdu zastępczego we wskazanych okresach, pozostają, zatem w związku przyczynowo – skutkowym ze szkodą i podlegają wyrównaniu, należy je zaliczyć do tzw. kosztów koniecznych.
Poszkodowani oraz przedsiębiorcy zajmujący się wynajmem samochodów zastępczych coraz częściej zgłaszają do Polskiej Izby Motoryzacji sytuacje, w których Ubezpieczyciele wysyłają wiadomości smsowe lub mailowe, w których wyraźnie sugerują wstrzymanie się z najem pojazdu zastępczego do chwili ustalenia odpowiedzialności za szkodę. Przykładowa wiadomość „Dzień dobry, bardzo proszę o wstrzymanie z najmem pojazdu zastępczego do czasu ustalenia odpowiedzialności za szkodę. Jesteśmy na etapie ustalania tych danych. Do czasu ich ustalenia najem nie może być realizowany”.
Treść wiadomości wywołuje u Poszkodowanego błędne przekonanie, co do początku okresu, w którym można korzystać z samochodu zastępczego. Ubezpieczyciele bezpodstawnie sugerują, że początek zasadnego okresu najmu samochodu zastępczego określa data ustalenia odpowiedzialności Ubezpieczyciela. Tymczasem oczywistym jest fakt, iż odpowiedzialność Ubezpieczyciela za skutki zdarzenia drogowego rozpoczyna się w momencie wystąpienia szkody. W konsekwencji powyższego Poszkodowanemu przysługuje od ubezpieczyciela zwrot wydatków koniecznych za najem samochodu za okres rozpoczynający się od dnia zaistnienia zdarzenia drogowego. Wobec powyższego Poszkodowany jest uprawniony do zawarcia umowy najmu już w dniu wystąpienia szkody.
Długość najmu samochodu zastępczego jest zazwyczaj pochodną przebiegu i długotrwałości procesu likwidacji szkody. A zatem Ubezpieczyciel nie może oczekiwać od Poszkodowanego, że ten zrezygnuje z używania pojazdu zastępczego tylko, dlatego, że ubezpieczyciel opieszale prowadzi postępowanie likwidacyjne. Możliwość wynajęcia pojazdu zastępczego ma umożliwić Poszkodowanemu zachowanie takiego standardu życia codziennego, jak gdyby wypadek nie miał miejsca. W konsekwencji powyższego za zasadny uznać należy najem pojazdu zastępczego od dnia powstania szkody w okresie niezbędnym do nabycia nowego pojazdu (przy wystąpieniu szkody całkowitej) albo do dnia dokonania skutecznej naprawy uszkodzonego pojazdu (przy wystąpieniu szkody całkowitej).
W świetle powyższego za niedopuszczalne należy uznać praktyki prezentowane przez zakłady ubezpieczeń działające na polskim rynku, polegające na ograniczaniu swojej odpowiedzialności poprzez bezpodstawne informowanie Poszkodowanych o możliwości wynajmu samochodu zastępczego dopiero w momencie ustalenia odpowiedzialności przez Ubezpieczyciela.
Z poważaniem,
R. pr. Justyna Radek
